طبق آمارهای موجود از هر سه زن بالای 50 سال یکی مبتلاء به پوکی استخوان است در حالی که این نسبت در مردان یکی از 9 نفر می باشد.
عوامل خطر یا (Risk factors) بیماری پوکی استخوان در مردان عبارت است از:
1- سابقه وجود بیماری در فامیل (Family History)
2- سابقه استفاده ممتد از داروهای کورتیکواستروئید (کورتون)
3- استعمال دخانیات (Smoking)
4- استفاده از روش زندگی بدون ورزش و تحرک کافی (Inactivity)
5- مصرف زیاد الکل و کافئین
6- اختلالات دستگاه گوارش (بیماری کرن، زخم روده یا Ulcerative Colitis و بیماری سلیاک)
7- وزن کمتر از حد معمول
8- کمبود هورمون تستوسترون
9- فعالیت بیش از حد غده تیروئید
البته در بعضی از موارد زن و مرد دارای فاکتورهای خطر مشابه هستند اما اختلافات زن و مرد با افزایش سن و در واقع در دوران سالمندی مشهود می شود. معمولاً هر دو جنس زن و مرد در سنین حدود 25 تا 30 سالگی دارای حداکثر تراکم استخوان Peak Bone Mass می باشند با این تفاوت که میزان تراکم استخوان در مردان بیش تر از زنان است و به همین دلیل از دست رفتن استخوان یا پوکی استخوان در مردان کمتر از زنان مطرح می شود.
زنان در حدود سن 50 سالگی، سن یائسگی، تراکم استخوانشان به طور چشم گیری کاهش پیدا می کند. اما در مردان با همین سن و سال کاهش تراکم استخوان آرام تر انجام می شود. علت سرعت پوکی استخوان در زنان بعد از شروع یائسگی کم شدن هورمون های جنسی است. در این شرایط مردان 15 تا 45 درصد بافت اسفنجی (ترابکولر) استخوان را از دست می دهند، در حالی که این مقدار در زنان 35 تا 50 درصد است.
البته چون متوسط عمر زنان معمولاً بیش تر از مردان است بنابراین مسأله بیماری پوکی استخوان نیز در آنها بیش تر مشاهده می شود و بالطبع عوارض آن نیز مثل شکستگی ها بیشتر دیده می شود. تفاوت دیگر این که معمولاً ابتلاء به پوکی استخوان با علل نا مشخص در مردان بیش تر از زنان دیده می شود. تفاوت دیگر این است که معمولاً ابتلاء به پوکی استخوان با علل نامشخص در مردان بیش تر از زنان دیده می شود.
طبق تحقیقات انجام شده حدود 20 درصد شکستگی های مهره ای در مردان ناشی از پوکی استخوان بر اثر کمبود هورمون تستوسترون بوده که این نسبت با افزایش سن در مردان به حدود 50 درصد برای شکستگی های لگن می رسد. چنانچه می دانیم هورمون تستوسترون به وسیله افزایش سطح آنزیم آلکالن فسفاتاز باعث تقویت ساخت و ساز بافت استخوانی می شود.
طبیعی است که با افزایش سن در مردان تولید هورمون تستوسترون کاهش یافته و طبیعتاً این می تواند روی تراکم استخوان تأثیر گذار باشد اما نه به اندازه کاهش هورمون در زنان سالمند. معمولاً کاهش هورمون جنسی تستوسترون در بعضی مردان با کاهش وزن، احساس خستگی و کاهش میل جنسی همراه است. اگر مشکوک به کاهش ناگهانی این هورمون در بعضی بیماران شدیم، می توان با آزمایش خون آن را تأیید یا رد کرد.
البته خون گیری باید با توجه به اختلاف سطح هورمون در خون انجام شود و معمولاً در اوقات صبح و شب کمترین سطح هورمون در خون دیده می شود. در یک بررسی تحقیقاتی نشان داده شد که درمان با تستوسترون باعث افزایش تراکم استخوان یه میزان 10 درصد در مهره ها و 7/2 درصد در استخوان لگن شده است.
البته همان گونه که تستوسترون دارای جنبه های مثبت است مثل هر داروی دیگری دارای عوارض نیز هست، مثلاً جوش صورت (آکنه)، کاهش سطح HDL یا کلسترول خوب و حالت عصبانیت و پرخاشگری و از این ها مهم تر نگرانی در مورد سرطان پروستات. بعضی از دانشمندان معتقدند که مردان هم مثل زنان دوران منوپوز (یائسگی) دارند که اصطلاحاً آندروپوز (Andropouse) نامیده می شود و حتی معتقدند که باید HRT یا هورمون های جایگزین برای آن ها تجویز شود ولی بعضی دیگر کمتر آن را قبول دارند یا اصلاً آن را رد می کنند. به هر حال تصمیم باید بر اساس شواهد موجود و شرایط بیمار و توسط متخصص مربوطه گرفته شود.
آزمایشات تشخیصی:
در مورد مردان نیز آرمایشات لازم تشخیصی می تواند راهنمای خوبی باشد اما فراموش نکنیم که مردان را باید با استاندارد مردان مقایسه کنیم و نتیجه آزمایشات را بررسی نماییم.
درمان پوکی استخوان مردان:
انتخاب نوع درمان پوکی استخوان در مردان بستگی به علت آن دارد. در صورتی که کاهش سطح هورمون تستوسترون یا افزایش فعالیت غده تیروئید در جریان باشد باید درمان زیر نظر پزشک خانواده و در صورت لزوم پزشک متخصص غدد داخلی ادامه یابد.
نقش تغذیه در پوکی استخوان مردان:
به مردان توصیه می شود که هم برای پیشگیری و هم درمان بیماری پوکی استخوان، تأثیر میوه جات و سبزیجات را به خاطر داشته باشند و در صورت نیاز بیش تر به ویتامین ها و مواد معدنی، از کپسول یا شربت های مکمل غذایی استفاده کنند. طبق تحقیقات انجام شده استفاده از مکمل های ویتامین و کلسیم تعداد شکستگی های ناشی از پوکی استخوان مردان را کاهش داده است و در صورت توقف مصرف آن، هم در مردان و هم در زنان باعث افزایش شکستگی های ناشی از پوکی استخوان شده است. تأثیر منفی کافئین روی تراکم استخوان مردان هم مثل زنان ثابت شده است و به این گروه از مردان توصیه می شود که به فکر تغییر روش زندگی خود باشند.
تأثیر ورزش در پوکی استخوان مردان:
ورزش کردن نه تنها برای حفظ تراکم استخوان بلکه برای سالم بودن قلب و عروق به همه مردان توصیه می شود.
منبع: برگرفته ازکتاب دانستیهای بیماری پوکی استخوان (ترجمه و تألیف توسط دکتر منوچهر نوری مشکاتی)
آدرس مطب : هار راه فلسطین، ابتدای فردوسی، ساختمان نیکان، طبقه همکف، واحد 7
تلفن : 32229524 - 031
